Niedosłuch u dzieci to częstszy problem, niż wielu rodziców przypuszcza. W Polsce ubytek słuchu rozpoznaje się u ok. 2–3 (do 4) na 1000 noworodków, a wiele przypadków ujawnia się dopiero w kolejnych latach życia. Na ryzyko rozwoju niedosłuchu nabytego często wpływają szkodliwe czynniki cywilizacyjne, jak częsta ekspozycja na hałas, głośne otoczenie czy słuchanie muzyki w słuchawkach na wysokiej głośności. Globalnie ponad 1 mld młodych osób (12–35 lat) jest narażonych na utratę słuchu z powodu niebezpiecznych nawyków słuchowych.
Z biegiem czasu problemy ze słuchem stają się uciążliwe i utrudniają dziecku codzienne funkcjonowanie w grupie rówieśników, wpływają również niekorzystnie na naukę, dlatego w przypadku wystąpienia niepokojących objawów wskazane jest przeprowadzenie badania słuchu.
Spis treści
Jak prawidłowy słuch wpływa na rozwój dziecka?
Prawidłowo funkcjonujący zmysł słuchu ma fundamentalne znaczenie dla rozwoju dziecka. Słuch jest kluczowym narzędziem do nabywania języka i rozwoju mowy. Dziecko uczy się mówić poprzez prawidłowe dekodowanie informacji akustycznych, czyli słuchanie dźwięków mowy, ich analizowanie i naśladowanie. Nawet łagodny lub jednostronny ubytek słuchu może skutkować:
Opóźnionym rozwojem mowy i wadami wymowy.
Problemami z koncentracją i nauką w szkole, zwłaszcza w hałaśliwym otoczeniu.
Trudnościami w interakcjach społecznych, co może prowadzić do frustracji i izolacji.
Wczesna diagnoza i interwencja (np. aparaty słuchowe Katowice lub terapia słuchowa) są niezbędne do maksymalizacji potencjału rozwojowego dziecka.
Czy niedosłuch u dziecka może być nabyty?
Tak, dziecko, które urodziło się ze słuchem prawidłowym, może nabyć niedosłuch w toku życia. Nabyty ubytek słuchu może wynikać z przewlekłych infekcji ucha środkowego, poważnych chorób (np. zapalenie opon mózgowych), przyjmowania leków ototoksycznych, urazów głowy, a także z nadmiernej ekspozycji na hałas. Badania przesiewowe noworodków wykonywane metodami obiektywnymi umożliwiają wykrycie wad wrodzonych, ale nie zastępują okresowych kontroli słuchu w kolejnych latach życia.
Czy badanie słuchu u dzieci przebiega inaczej niż u dorosłych?
Procedury diagnostyczne są zasadniczo podobne. Celem jest ocena funkcji słuchowych, określenie progu słyszalności i typu ubytku słuchu. Różni się natomiast dobór metod i podejście do pacjenta: badania dostosowuje się do wieku i współpracy dziecka. Aby diagnostyka była optymalna, wymagane jest pewne zaangażowanie ze strony małego pacjenta. Dziecko w wieku 4 lat powinno być już w stanie subiektywnie ocenić swoje problemy ze słuchem i współpracować ze specjalistą w trakcie badania słuchu, co znacznie ułatwia diagnostykę.
Przed wizytą:
-wyjaśnij dziecku spokojnie i prosto, że to “badanie, które sprawdzi, jak dobrze uszka słyszą”
(“Pani założy ci słuchawki i poprosi, żebyś powiedział które uszko słyszy dźwięk. To jak zabawa w słuchanie dzwonków”). Możesz też zaprezentować przykład z internetu.
-nie używaj słów “szpital”, “urządzenie” w stresującym tonie – skup się na zabawie i ciekawości
Dziecko powinno być wypoczęte, najedzone i spokojne. Unikaj głośnych dźwięków przed badaniem. Upewnij się, że dziecko nie jest chore (katar, infekcja zatok). Jeśli stwierdzisz infekcję badanie można przełożyć na inny termin by uniknąć zafałszowanego wyniku.
Pochwal po badaniu: “świetnie ci poszło! Teraz wiemy, jak twoje uszka słyszą”.
Dzieci w grupie ryzyka niedosłuchu
Wczesna i rozszerzona diagnostyka, nawet przy prawidłowym wyniku przesiewowego badania noworodkowego, jest kluczowa dla dzieci zaliczanych do grupy podwyższonego ryzyka wystąpienia ubytku słuchu. Pozwala to na zwiększenie wykrywalności i wprowadzenie skutecznych metod niwelowania problemów ze słuchem. Najważniejsze czynniki ryzyka to:
Wady i deformacje twarzy i szyi – Anomalie anatomiczne mogą zaburzać przewodzenie dźwięku lub rozwój struktur ucha środkowego i zewnętrznego.
Niska punktacja w skali Apgar i ostre niedotlenienie – Ciężkie komplikacje okołoporodowe i niedotlenienie mózgu wpływają na nerw słuchowy i ośrodki słuchowe.
Przebyte bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – Zakażenia ośrodkowego układu nerwowego mogą trwale uszkadzać ścieżki słuchowe.
Uwarunkowania genetyczne – Występowanie wad słuchu w rodzinie zwiększa ryzyko wad wrodzonych u potomstwa.
Zakażenia okołoporodowe i choroby matki w ciąży – Infekcje prenatalne (np. różyczka, cytomegalia, toksoplazmoza) mogą uszkadzać narząd słuchu płodu.
Niska masa urodzeniowa – Skrajne wcześniactwo i niska masa łączą się z podwyższonym ryzykiem zaburzeń słuchu.
Problemy ze słuchem u dziecka mogą prowadzić do wykluczenia z grona rówieśników
Najważniejsze objawy niedosłuchu u dzieci
1. Brak reakcji na dźwięki lub imię – Dziecko nie odwraca głowy na dźwięk, nie reaguje na własne imię, może to wskazywać na istotny ubytek słuchu.
2. Opóźniony rozwój mowy lub niewyraźna artykulacja – Problemy z gaworzeniem, mniejszym zasobem słownictwa, błędy wymowy wskazują na kłopoty ze słuchem.
3. Ciągłe zwiększanie głośności urządzeń – Rodzice zauważają, że dziecko słucha głośniej niż inni domownicy.
4. Częste prośby o powtórzenie, niezrozumienie poleceń – Trudności z rozumieniem mowy w grupie lub przy hałasie.
5. Izolacja społeczna, problemy z koncentracją w szkole – Dziecko wycofuje się lub ma trudności edukacyjne bez wyraźnego powodu.
Jeśli występuje którykolwiek z tych objawów, należy przeprowadzić pełne badanie diagnostyczne, aby potwierdzić rodzaj i stopień niedosłuchu oraz rozważyć dobór aparatu słuchowego Katowice lub innego rozwiązania terapeutycznego.
Audiometria powietrzna i kostna – profesjonalne badanie słuchu dziecka
Podstawowym i najbardziej miarodajnym badaniem słuchu jest audiometria tonalna, którą u starszych dzieci wykonuje się jako audiometrię progową. Badanie to pozwala precyzyjnie określić minimalną głośność dźwięku (próg słyszenia), jaką dziecko jest w stanie usłyszeć dla różnych częstotliwości.
1. Audiometria powietrzna (przewodnictwo powietrzne): Wykonuje się ją za pomocą słuchawek, które emitują dźwięk do ucha. Mierzy ona sprawność całego układu słuchowego, czyli ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego. Utrata słuchu w przewodnictwie powietrznym świadczy o problemie w dowolnym miejscu na tej drodze.
2. Audiometria kostna (przewodnictwo kostne): Wykonuje się ją za pomocą wibratora kostnego umieszczonego za uchem, który przekazuje drgania bezpośrednio do ucha wewnętrznego (ślimaka), omijając ucho zewnętrzne i środkowe. Pomiar ten pozwala ocenić, jak funkcjonuje samo ucho wewnętrzne (ślimak i nerw słuchowy).
Profilaktyka niedosłuchu u dzieci – wskazówki praktyczne
Z wyjątkiem wad wrodzonych, wielu przypadkom nabytego niedosłuchu można zapobiec. Najważniejsze zalecenia:
Ograniczenie ekspozycji na hałas
Słuch dzieci jest wrażliwy. długie słuchanie głośnej muzyki w słuchawkach, hałaśliwe zabawy i głośne zabawki mogą uszkadzać słuch. Zwracaj uwagę na poziom głośności i czas ekspozycji.
Odpowiednie leczenie infekcji wirusowych i bakteryjnych
Nos, gardło i ucho środkowe są blisko siebie, więc infekcja może się szybko rozprzestrzeniać. Każda infekcja wymaga konsultacji pediatry. po chorobie warto kontrolnie zbadać słuch.
Unikanie urazów uszu i głowy
Najgroźniejsze są urazy z uszkodzeniem kości skroniowej i błony bębenkowej. Zapewnij środki ochrony (kaski przy jeździe na rowerze, rolkach), pilnuj, by dziecko nie wkładało do uszu małych przedmiotów.
